Η ιστορία της Μακεδονίας έως το 359 π.Χ. υπήρξε μια μελέτη απλώς για την επιβίωση αυτού του κράτους. Εάν ο βασιλιάς Περδίκκας Γ΄ δεν είχε σκοτωθεί σε μάχη εναντίον των Ιλλυριών, η Μακεδονία ίσως να εξαφανιζόταν από τους γείτονές της ή θα συνέχιζε να βρίσκεται έρμαιο ανάμεσα στις δυο μεγάλες δυνάμεις της Ελλάδος, τη Θήβα και την Αθήνα. Μέχρι τότε δεν είχε εμφανιστεί καμία ένδειξη μακεδονικής ανάπτυξης ή μεγαλείου. Και το 359 π.Χ., οπότε και αναλαμβάνει τη βασιλεία ο Φίλιππος Β΄ δεν υπάρχει καμιά μα καμιά προϋπόθεση για τη παραμικρή πρόοδο του αδύναμου κράτους το οποίο δίνει τον υπέρτατο αγώνα εναντίον των Ιλλυριών, και όχι μόνο, για να μην εξαφανιστεί! Τριάντα χρόνια μετά ολόκληρη η όψη του πολιτισμένου κόσμου είχε αλλάξει!
Γράφει ο Χρήστος Μπαρμπαγιαννίδης
Ο Φίλιππος Β΄ είναι ένα μοναδικό φαινόμενο στην ιστορία. Στο πρόσωπό του θα συγκεντρωθούν οι έξοχες ικανότητες ενός στρατιωτικού, ενός κυβερνήτη μα προπαντός ενός ευφυέστατου πολιτικού. Είχε τα χαρακτηριστικά ενός ανθρώπου που απολάμβανε τη ζωή, ενός ανθρώπου που αρεσκόταν να ερωτεύεται, να πίνει, να χορεύει μα πάνω απ' όλα να παρακολουθεί και να μαθαίνει και αυτός ήταν ο λόγος που έγινε μεγάλος. Δεν ήταν καθόλου υπερβολικός ο Θεόπομπος γράφοντας πως δεν είχε εμφανιστεί στην Ευρώπη άλλος άντρας σαν κι αυτόν!
Γεννήθηκε το 382 π.Χ και ήταν δεκατριών ετών, όταν πέθανε ο πατέρας του Αμύντας Γ΄ και έγινε βασιλιάς ο μεγαλύτερος αδελφός του Αλέξανδρος Β΄. Τέλη του 368 ή αρχές του 367 π.Χ ο Αλέξανδρος Β΄ θα δολοφονηθεί από τον εραστή της μητέρας του Ευρυδίκης, τον Πτολεμαίο Αλωρίτη και ο οποίος θα οριστεί αντιβασιλιάς του ανήλικου Περδίκκα Γ΄. Τότε η αδύναμη Μακεδονία εξαναγκάζεται από τον Θηβαίο Πελοπίδανα στείλει ομήρους στη Θήβα, για να μπορούν οι Θηβαίοι να έχουν το δικαίωμα να επεμβαίνουν στην αδύναμη χώρα και να παραμείνει πιστή στη Θήβα. Ανάμεσα λοιπόν στους πενήντα περίπου επιφανείς ομήρους βρισκόταν και ο Φίλιππος, ο τρίτος και μικρότερος αδελφός, ο οποίος θα μείνει για τρία χρόνια στον οίκο του Παμμένη, με τον οποίον ανέπτυξαν μια πολύ καλή σχέση.
Ήταν τύχη για τον Φίλιππο που πέρασε αυτά τα χρόνια στην πόλη, όπου βρίσκονταν οι δυο πιο φημισμένοι εν ζωή στρατηγοί των Ελλήνων, Επαμεινώνδας και Πελοπίδας, όπου υπήρχε επίσης ένα φημισμένο σώμα πεζικού, ο Ιερός Λόχος. Για να πούμε την αλήθεια, ο Φίλιππος ήταν ασφαλής στην Θήβα, την ισχυρότερη ελληνική πόλη της εποχής, από τη μητέρα του Ευρυδίκη και τον εραστή της. Η Θήβα ήταν ένα χρήσιμο μοντέλο δημοκρατίας και για έναν νεαρό που αρεσκόταν να παρατηρεί και να μαθαίνει ήταν κάτι το εξαιρετικό. Αφοσιώθηκε με χαρά στο να παρατηρεί τα επιχειρήματα και αντεπιχειρήματα, μέσα από τα οποία οι άνθρωποι εκείνοι έφταναν σε αποφάσεις και να μάθει την πλάγια γλώσσα, την οποία συνέθεταν η αυτοσυντήρηση, η αυταπάτη και η αυτοεκτίμηση και η οποία οδηγούσε σε πολιτικές αποφάσεις. Πέρα από το ταλέντο του, η Θήβα ήταν ένα μεγάλο σχολείο, που τον οδήγησε στην κορυφή της στρατιωτικής και διπλωματικής τέχνης.
Το 365 π.Χ. ο Περδίκκας Γ΄ θα απαλλαγεί από τον Πτολεμαίο Αλωρίτη και τη μητέρα του και ο Φίλιππος θα επιστρέψει. Τότε θα του δοθεί από τον αδελφό του η ανάθεση μιας περιοχής, η οποία δεν είναι δυνατόν να ταυτοποιηθεί. Ίσως ήταν μια περιοχή στη Πελαγονία αλλά με πολλή επιφύλαξη. Όπως και να' χει, οι επιδρομές των Ιλλυριών γίνονταν συχνότερες και μάλιστα ετοίμαζαν μια μεγάλη δύναμη υπό τον βασιλιά τους Βάρδυλι, για να καταλάβουν ολόκληρο το αδύναμο μακεδονικό βασίλειο. Τότε όμως θα πεθάνει ο Περδίκκας Γ΄ και θα δημιουργηθεί κρίση στη Μακεδονία.
Το 359 π.Χ. λοιπόν σε ηλικία είκοσι τριών ετών ο Φίλιππος γίνεται βασιλιάς ενός μικρού βασιλείου, το οποίο είναι στα πρόθυρα της διάλυσης και ετοιμάζεται να δώσει τον υπέρ πάντων αγώνα για την επιβίωσή του εναντίον των πανίσχυρων Ιλλυριών. Ο μόνος στρατός που διαθέτει είναι αυτός που τον εξέλεξε βασιλιά ίσως λίγες χιλιάδες ή ακόμα και μερικές εκατοντάδες! Από τέσσερα σημεία μπορούσε να γίνει εισβολή. Από τους Ιλλυριούς στα βορειοδυτικά, από τους Παίονες στα βόρεια, από τα ανατολικά από τους Θράκες, που φιλοξενούσαν τον ανταπαιτητή Παυσανία και από τη θάλασσα με τους Αθηναίους που ήθελαν να εγκαταστήσουν τον Αργαίο. Από στρατιωτικής πλευράς, το άμεσο μέλλον του Φιλίππου έμοιαζε απελπιστικό!
Χρειαζόταν άνδρες, χρήματα και κυρίως χρόνο. Τότε θα θέσει σε εφαρμογή μια διπλωματική δραστηριότητα που θα αποδειχθεί το προσφιλές πεδίο δράσης του σε όλη τη διάρκεια της ζωής του. Έκρινε ότι ο Παίονας βασιλιάς και ο Θράκας Βηρισάδης μπορούσαν να εξαγοραστούν ή να δωροδοκηθούν. Προφανώς τους έδωσε ένα μικρό ποσό και πολλά λόγια και υποσχέσεις, που θα αποτελούσαν μεγάλο όνειδος αν δεν τα τηρούσε. Ωστόσο, καλύτερα ντροπιασμένος πάρα νεκρός ή δραπέτης από το βασίλειό σου!
Πάντως ο μεγάλος κίνδυνος ήταν οι Ιλλυριοί, ο φόβος και ο τρόμος των Μακεδόνων. Οι Ιλλυριοί συγκέντρωναν μεγάλο στρατό και ίσως ο Φίλιππος θα έπρεπε να τους εξευμενίσει με μια συνθήκη που θα περιείχε ανταλλάγματα και κάποιες περιοχές, όπως είχε κάνει και ο πατέρας του ο Αμύντας. Όμως, δεν προέβη σε μια τέτοια κίνηση. Συνέχισε να εκπαιδεύει τους (λιγοστούς) άντρες του που τον είχαν ανακηρύξει βασιλιά. Τότε άρχισε εκείνη η περίοδος εκπαίδευσης και καινοτομιών που γρήγορα έδωσε απτά αποτελέσματα. Η πρώτη εκστρατεία υπό το νέο καθεστώς έγινε στη Μεθώνη, όπου ο ανταπαιτητής Αργαίοςαποβιβάστηκε με τρεις χιλιάδες Έλληνες μισθοφόρους υπό τη διοίκηση Αθηναίου ναύαρχου, ευελπιστώντας πως θα καταλάβει τον μακεδονικό θρόνο. Ο Αργαίος προχώρησε προς τις Αιγές, όμως δεν βρήκε τη βοήθεια που προσδοκούσε από τον λαό των Αιγών και γρήγορα οι δυνάμεις του περικυκλώθηκαν σε έναν λόφο όπου είχαν ωθηθεί. Δεν γνωρίζουμε πόσος ήταν ο στρατός του Φιλίππου, αλλά σίγουρα όχι μεγαλύτερος του αντιπάλου του. Οι εχθροί παραδόθηκαν και δε γνωρίζουμε τι απέγινε ο Αργαίος, αλλά μπορούμε να μαντέψουμε! Πάντως, το γεγονός αυτό ήταν που έδωσε για πρώτη φορά στους Μακεδόνες κάποια εμπιστοσύνη στον καινούργιο τους στρατιωτικό ηγέτη και βασιλιά. Ο Φίλιππος συνέχισε με σταθερότητα την εκπαίδευσή τους και τους έδωσε καινούργια εμπιστοσύνη στον εαυτό τους.
Οι στρατιώτες όμως δυσαρεστήθηκαν γιατί ο Φίλιππος δεν απαίτησε λύτρα για την εξαγορά των Αθηναίων αιχμαλώτων στρατιωτών, που θα ήταν μια αναπάντεχη τύχη για το (άδειο) θησαυροφυλάκιο και για τον στρατό. Τους επέστρεψε δωρεάν στην Αθήνα και στα τέλη του 359 π.Χ. συμφωνήθηκε μια συνθήκη. Η ευφυΐα του Φιλίππου στη διπλωματία αρχίζει να ξεδιπλώνεται: δεν ήταν σε θέση να αποτρέψει μια δεύτερη απόβαση των Αθηναίων πριν ισχυροποιήσει περισσότερο τον στρατό του. Με μια κίνηση καλής φιλίας είχε ένα βραχυπρόθεσμο κέρδος, ώστε να συνεχίσει να εκπαιδεύει τον στρατό του.
Την άνοιξη του 358, βασιλιάς των Παιόνων Άγις πέθανε και ο Φίλιππος εισέβαλε στην Παιονία και κέρδισε μια προφανώς αποφασιστική νίκη (η έλλειψη πηγών είναι μεγάλη) και επιβλήθηκε με μια συμμαχία στον νέο βασιλιά, σβήνοντας την επονείδιστη ανάμνηση μερικών μηνών πριν, όταν ήταν υποχρεωμένοι οι Μακεδόνες να πληρώνουν χρήματα. Ο στρατός του φαινόταν να αποδίδει, γιατί οι Παίονες ήξεραν να πολεμούν και είχαν καλό ελαφρύ ιππικό. Ο Φίλιππος πλέον αισθανόταν αρκετά ισχυρός για να προκαλέσει τον Βάρδυλι. Οι Ιλλυριοί έχοντας κάποια εσωτερικά προβλήματα, τα οποία τα εικάζουμε καθώς οι πηγές είναι φτωχές, ακόμα δεν είχαν καταφέρει να συγκεντρώσουν το στράτευμα που προσδοκούσαν. Ο Βάρδυλις πρόσφερε συνθήκη με όρους, που επιβεβαίωναν την κυριαρχία του σε περιοχές της Μακεδονίας που κατείχε. Αλλά για τον Φίλιππο το να θυσιάσει την Αμφίπολη προς όφελος των Αθηναίων, σύμφωνα με τη συνθήκη του προηγούμενου χρόνου, ήταν διπλωματία, αλλά να παραχωρήσει σημαντικά τμήματα του βασιλείου του στους Ιλλυριούς ήταν ανοησία, μια διαγραφή κεφαλαίου, υλικού, και ηθικού. Προέλασε με το σύνολο του στρατού που μπόρεσε να συγκεντρώσει (άγνωστος ο αριθμός του) και αναζήτησε τους Ιλλυριούς στη Λυγκηστίδα (περιοχή Φλώρινας).
Η μάχη έγινε σε ανοιχτή περιοχή και ανάμεσα σε στρατεύματα πάνω – κάτω του ιδίου αριθμού. Για τους ιστορικούς είναι μια μάχη μεγάλης σημασίας, διότι είναι η πρώτη μεγάλη μάχη του Φιλίππου και μάλιστα εναντίον των Ιλλυριών, οι οποίοι τις προηγούμενες δεκαετίες είχαν τσακίσει τους Μακεδόνες. Τη στιγμή εκείνη οι Μακεδόνες είναι ένας μικρός και αδύναμος λαός, που παρόλο που νίκησε τους Παίονες, ακόμα πάλευε για να μην εξαφανιστεί. Ο Φίλιππος τα παίζει όλα για όλα!
Ο Βάρδυλις, αν και παρουσιάζεται με αυτοπεποίθηση (δεν είχε εξασφαλίσει ασφαλή υποχώρηση σε περίπτωση ήττας) εξαιτίας των νικών του στο πρόσφατο παρελθόν, θα παραταχτεί με διαθέσεις αμυντικές, δηλαδή σε σχήμα τετραγώνου. Όμως, μόλις είδε τους Μακεδόνες με τις σάρισες προτεταμένες (μια απίστευτη καινοτομία του Φιλίππου στον στρατιωτικό εξοπλισμό), τώρα για πρώτη φορά κατάλαβε ότι αυτή δε θα ήταν μια απλή επανάληψη των προηγούμενων μαχών και ότι τώρα έπρεπε να είναι προσεχτικός. Και ο σχηματισμός σε τετράγωνο ήταν ο δικός του τρόπος να είναι προσεχτικός.
Το ιππικό των Μακεδόνων (600 άνδρες) απαλλάχτηκε από το ιππικό των Ιλλυριών (500 άνδρες) και διέσπασε το αμυντικό τετράγωνο μόλις αυτό παρουσίασε ένα ρήγμα. Ο στόχος του Φιλίππου ήταν να βεβαιωθεί ότι το τετράγωνο είχε ανοιχτεί και οδήγησε τους πεζέταιρους εναντίον μιας γωνίας του τετραγώνου, για να προσφέρει στο ιππικό την καλύτερη δυνατή επίθεση στα πλευρά και στα οπίσθια του εχθρού. Το πεζικό των Ιλλυριών δεν ήταν Έλληνες οπλίτες (που ήταν άρτια εκπαιδευμένοι) αλλά είχαν τη νοοτροπία πως είχαν νικήσει πολλάκις τους Μακεδόνες. Αλλά και οι Μακεδόνες δεν ήταν αυτοί της παλιάς νοοτροπίας, ήταν οι νέοι στρατιώτες του Φιλίππου. Η μάχη ήταν σφοδρή, άλλα μόλις άνοιξε το τετράγωνο, όλα τελείωσαν γρήγορα. Η φυγή και η καταδίωξη των Ιλλυριών ήταν φονική. Τα τρία τέταρτα του στρατού τους (7000 άνδρες) σφαγιάστηκαν!
Ο Φίλιππος, εκείνος ο στρατιωτικός, φάνηκε γεννημένος για αρχηγός, ηγέτης. Και αυτός ο στρατός, ο Μακεδονικός, ήδη έμοιαζε με πραγματικά κάτι καινούργιο. Η νίκη με το ιππικό άνοιξε νέους ορίζοντες. Ο συντονισμός των δυο βραχιόνων, πεζικού και ιππικού, όπως περιγράφει και ο Διόδωρος, ήταν συγκλονιστικά άψογος. Η νίκη αυτή ξεχωρίζει ως ορόσημο στη μακεδονική ιστορία.
Ο Φίλιππος σταδιακά αλλά και μεθοδικά θα αρχίσει να βάζει σε εφαρμογή τα επόμενα εγχειρήματά του και η επόμενη λογική του κίνηση αφορούσε την Αμφίπολη. Η Αμφίπολη, αυτή η παλιά αποικία των Αθηναίων που πλέον ήταν ανεξάρτητη πόλη από τότε που ο Σπαρτιάτης Βρασίδας την αποδέσμευσε από την Αθηναϊκή Συμμαχία (423 π.Χ.), κρατούσε μια θέση κλειδί στο βόρειο Αιγαίο. Ισχυρή δημοκρατική πόλη πλέον, θα λέγαμε ένας θύλακας ελληνικός μέσα σε θρακική επικράτεια, ήταν ελκυστική για πολλούς. Για τους Μακεδόνες γιατί ήταν κοντά στην επικράτειά τους, για τις ελληνικές πόλεις της Χαλκιδικής που την χρειάζονταν ως ισχυρή σύμμαχο και, βεβαίως, κυρίως για τους Αθηναίους. Το όνομα "Αμφίπολη" προξενούσε ακόμα συγκίνηση στους Αθηναίους, αλλά και επίσης πολλούς υπολογισμούς: μια πολύτιμη πόλη για τα έσοδα που τους απέφερε παλιά και για την εξαγωγή ναυπηγήσιμης ξυλείας, τόσο απαραίτητη για ναυτικά κράτη. Η ουσία είναι πως η Αθήνα θεωρούσε την Αμφίπολη "δική της" πόλη χωρίς όμως να την κατέχει. Η σκέψη που ταλάνιζε το μυαλό του Φιλίππου ήταν μία: τι ήταν πιο σημαντικό γι' αυτόν, η φιλία της Αθήνας ή το να αποκτήσει την Αμφίπολη;
Και ενώ οι Αθηναίοι είναι απασχολημένοι στην Εύβοια και τη Χερρόνησο, ο Φίλιππος θα πάρει την απόφαση ότι πρέπει να καταλάβει την Αμφίπολη. Πρώτα, προσκάλεσε τις αρχές της πόλης να δεχτούν μακεδονική φρουρά, όπως ήταν η θέση τους λίγα χρόνια πριν. Φυσικά, η πρόταση απορρίφθηκε και ο Φίλιππος οδήγησε τον στρατό του με πολιορκητικές μηχανές εναντίον της πόλης. Αν και ισχυρό μέρος, μετά από αντίσταση κάποιων εβδομάδων, η πόλη έπεσε και οι Μακεδόνες εισέβαλαν με τη βία. Αν και η Αμφίπολη είχε ζητήσει βοήθεια από την Όλυνθο και κυρίως από τους παλιούς της εχθρούς, τους Αθηναίους, δεν πήρε το παραμικρό. Οι Αθηναίοι ήταν μπλεγμένοι σε άλλες στρατιωτικές δεσμεύσεις εκείνη την περίοδο. Όμως, ο παμπόνηρος Φίλιππος, κατά τη διάρκεια της πολιορκίας, έστειλε μια διακοίνωση στην Αθήνα που εξηγούσε τους λόγους της πράξης του. Σκόπευε, έλεγε, να παραδώσει την πόλη στην Αθήνα, τον πραγματικό δικαιούχο, όταν έπεφτε! Ακόμα και όταν η πόλη έπεσε οι Αθηναίοι, ονειροβατώντας, δεν συνειδητοποίησαν την αλήθεια. Ακόμα πίστευαν ότι θα μπορούσαν να συνεργαστούν με το Φίλιππο σχετικά με την Αμφίπολη, και έτσι έστειλαν πρέσβεις.
Ενδεικτική Βιβλιογραφία
- N.G.L. Hammond – G.T. Griffith: Ιστορία της Μακεδονίας, εκδ. Μαλλιάρης.
- Διόδωρος: Βιβλιοθήκη Ιστορική, εκδ. Ζήτρος
- Πλούταρχος: Αλέξανδρος, Εκδ. Κάκτος.
- Στράβων, Γεωγραφικά, Εκδ. Πάπυρος
- Otto Abel, Ιστορία της Μακεδονίας, Εκδ. Καραβία, Δ. Ν. – Αναστατικές Εκδόσεις.
theancientwebgreece
from The Secret Real Truth http://ift.tt/2EwJa5W
via IFTTT
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου