Ομότιμη Καθηγήτρια Διδακτικής της Τέχνης
Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών
Με το κείμενο αυτό θα ήθελα να εκφράσω τη λύπη μου για τη μοίρα της αισθητικής αγωγής σήμερα, σε μια χώρα που από την αρχαιότητα συνδύαζε την αισθητηριακή γνώση με την υψηλότατη θεωρητική προσέγγιση, ανάλυση και κατανόηση του κόσμου.
ΤΙΤΙΚΑ ΣΑΛΛΑ
Η πορεία του ανθρώπου είναι μια συνεχής προσπάθεια επιβίωσης σε ατομικό και ομαδικό επίπεδο. Μέσα στο ζωτικό του περιβάλλον ο άνθρωπος αναπτύσσει ικανότητες και δεξιότητες που του δίνουν δυνατότητες να αποκτήσει τεχνικές ώστε να δημιουργεί να παράγει να κατακτά και να προχωρεί προς τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης του, αλλά και προς μια συνεχή εξέλιξη των επιδιώξεων και επιτευγμάτων του. Η εμπέδωση της γνώσης του μέσα από το τι, το γιατί, και το πώς είναι σημαντικότατη στη συνέχιση της διαδρομής του. Η μεταβίβαση της γνώσης αυτής και της εμπειρίας η οποία αφομοιώνεται, μεταβιβάζεται και χρησιμοποιείται από γενιά σε γενιά, θεμελιώνει την εκπαιδευτική διαδικασία και καταγράφεται στην ιστορία.
Με πολύ λακωνικό αλλά εξόχως περιεκτικό τρόπο το πώς της μάθησης διατυπώνεται τον 6ᵒ αι. π.Χ. από τον Lao-Tse, ως η πρώτη ενεργητική πρόταση με τη φράση: « Αν μου μιλήσεις θα ακούσω. Αν μου δείξεις, θα δω. Αλλά αν μου δώσεις την ευκαιρία να αποκτήσω εμπειρία, θα μάθω».
Οι μέθοδοι διδασκαλίες της κάθε εποχή αποκαλύπτουν τους στόχους και τη δομή των κοινωνιών που τις εφαρμόζουν. Η αντίληψη της «καλής ζωής» στην αρχαιότητα εστιάστηκε στην εκπαίδευση της ανάπτυξης ολόκληρης της προσωπικότητας. Το «νοῦς ὑγιής ἐν σώματι ὑγιεῖ», αγωγή που αφορούσε τη σωματική, πνευματική, αισθητική και ηθική στάση του εκπαιδευόμενου.
Ο Πλάτων σχετικά την εκπαίδευση των νέων ανθρώπων, υποστήριζε ότι οι τέχνες μπορούν μέσω των αισθήσεων να εισάγουν στην ψυχή των παιδιών τις καθαρές μορφές, πολύ πριν ακόμη ωριμάσει σε αυτά η δύναμη του λόγου. Δεδομένου ότι οι εντυπώσεις που διαμορφώνονται κατά την παιδική ηλικία είναι σταθερές και διαρκείς, η ηθική διαπαιδαγώγηση μπορεί να αρχίζει με την έκθεση του παιδιού σε καλά έργα τέχνης. Έτσι, υποστήριζε: «…θα έπρεπε να ζητούμε να βρούμε δημιουργούς, που να είναι προικισμένοι, ικανοί να ανιχνεύουν τη φύση του καλού και του ωραίου, ώστε οι νέοι μας, ζώντας σαν μέσα σ' έναν τόπο υγιεινό, να ωφελούνται από το κάθε τι με το να δέχονται και με τα μάτια και με την ακοή εντυπώσεις από όμορφα πάντα έργα, όπως από τους υγιεινούς τόπους την αύρα της υγείας, και έτσι ευθύς από την παιδική ηλικία να οδηγούνται ανεπαίσθητα στην αγάπη και τη μίμηση του καλού και στην τέλεια αφομοίωση μαζί του. Αυτός πραγματικά θα ήταν ο καλύτερος τρόπος της ανατροφής τους». (Πολιτεία Γ΄ 401d).
Στην ολοκλήρωση της ανθρώπινης φύσης – προσωπικότητας, όπως έχει αναφερθεί από πλήθος παιδαγωγών και επιστημόνων που ασχολούνται με το παιδί, σε διάφορες χρονικές στιγμές, σημαντικότατο ρόλο από την προσχολική ακόμη ηλικία έχει η αγωγή μέσω των τεχνών. Ως προ-ρηματική και μη ρηματική η ενασχόληση με την τέχνη συμβάλει καίρια στην καλλιέργεια του «λόγου», δηλαδή στη μάθηση, σύμφωνα με τον Πλούταρχο, αλλά και του κριτικού λόγου, της κριτικής και δημιουργικής σκέψης σύμφωνα με τους σύγχρονους μελετητές των παίδο-επιστημών. Μάλιστα ο όρος τέχνη, πρόδηλος των παραπάνω, προέρχεται από το ρήμα [τίκτω = γεννώ] και αναφέρεται στην εξειδίκευση και εκτέλεση ορισμένου τύπου έργου, στην ικανότητα, την επιδεξιότητα, τη μαστοριά και στη δημιουργία αισθητικών αντικειμένων, αλλά και στην έκφραση με άμεσες, ή έμμεσες δράσεις.
Sir Herbert Read
Στον 20ο αιώνα στοχαστές όπως ο Sir Herbert Read (1893-1968) ειρηνιστής, ποιητής, κριτικός και φιλόσοφος της τέχνης, υποστήριξε ότι οι εικόνες που εμφανίζονται στην παιδική τέχνη, είναι αυθόρμητες επεξεργασίες της φαντασίας, δημιουργικές εκφράσεις και συμβάλουν στη διαδικασία της προσωπικής ολοκλήρωσης του παιδιού. Διαδικασία που διαστρέφεται από τη σύγχρονη αντίληψη για την εκπαίδευση στον τόπο μας. Για την αποκατάσταση της ψυχικής αρμονίας και της ειρήνης στο άτομο, ο Read θεωρούσε αναγκαία την ανάκαμψη της συναισθηματικής συμπεριφοράς του οργανισμού και πίστευε ότι αυτό το παρέχει η καλλιτεχνική παιδεία και αποτελεί τον κύριο σκοπό της.
Στο Education through art (1943) (Εκπαίδευση μέσω της Τέχνης) με έναν «καταγγελτικό» λόγο γράφει: «Οι γιγάντιες καταστροφές που μας απειλούν δεν είναι στοιχειώδη συμβάντα φυσικού ή βιολογικού είδους, αλλά ψυχικά γεγονότα.Απειλούμαστε με έναν τρομακτικό τρόπο από πολέμους και επαναστάσεις που δεν είναι τίποτε άλλο από επιδημίες της ψυχής… Το μυστικό όλων των συλλογικών μας ασθενειών είναι ο καθορισμός της καταστολής της αυθόρμητης δημιουργικής ικανότητας του ατόμου… Η καταστροφικότητα είναι το αποτέλεσμα της ζωής που δεν έχει ζήσει!». Ο ίδιος στο The Meaning of Art, (1931) (Το Νόημα της Τέχνης), αναφέρει: «Η μόνη αμαρτία είναι η ασχήμια… γι' αυτό πιστεύω ότι η τέχνη είναι πολύ σημαντικότερη και από τα οικονομικά και από τη φιλοσοφία. Είναι το άμεσο μέτρο του πνευματικού οράματος του ανθρώπου»
Και δεν είναι η μόνη φωνή αυτή του Read που μιλάει για την αρμονία του ανθρώπου μέσα από την ισόρροπη ανάπτυξη του πνευματικού με τον συναισθηματικό του κόσμο. Σε όλες τις εποχές, από τους αρχαίους χρόνους ως τις μέρες μας, ο χώρος των τεχνών, η δημιουργική ενασχόληση με αυτές, έρχεται να συμβάλει, να συνδράμει, να στηρίξει, την προσπάθεια του ανθρώπου να κερδίσει τη ζωή. Αξίζει να σημειωθεί ότι ανεξάρτητα από τους στόχους που η κοινωνία, σε διαφορετικό χρονικό πλαίσιο κάθε φορά θέτει και στους οποίους έρχεται να ανταποκριθεί το εκπαιδευτικό σύστημα με τον προγραμματισμό και τις ιεραρχήσεις του, οι τέχνες είχαν και πρέπει να έχουν έναν σημαίνοντα ρόλο. Άλλωστε δεν είναι αμελητέο ότι σε καιρούς έντονων κοινωνικοοικονομικών κρίσεων, ανάλογων αυτής που βιώνουμε και εμείς τώρα στον τόπο μας, η εστίαση των προγραμμάτων στο θέμα της τέχνης έδωσε προοπτική και λύσεις. Γνωστό είναι το πρόγραμμα που εκπονήθηκε και λειτούργησε στην OWATONNA της Minnesota που φέρει και το όνομά της και το οποίο πραγματοποιήθηκε μεσούσης της μεγάλης οικονομικής κατάρρευσης των ΗΠΑ με το κραχ του 1929.
Οι δάσκαλοι της τέχνης, με έμφαση στα προβλήματα της καθημερινής ζωής και στην αντιμετώπισή τους συνέβαλαν καίρια στη σχολική εμπειρία. Το αποτέλεσμα ήταν η ουσιαστική συμβολή της διδασκαλίας τους τόσο στην εξέλιξη της αμερικάνικης τέχνης όσο και στην ανάπτυξη του αμερικανικού design.
Σε μεγάλο μέρος των έμβιων όντων και φυσικά στον άνθρωπο, απ' όλες τις αισθήσεις η όραση έχει κεντρική και δεσπόζουσα θέση στον τρόπο που βλέπει και αντιλαμβάνεται, στον τρόπο που κατανοεί τον κόσμο. Μεταξύ των αισθήσεων, ο Πλάτων έδωσε προτεραιότητα στην όραση. Ο δε Αριστοτέλης ιεραρχώντας τις πέντε αισθήσεις, τοποθέτησε την όραση πάνω από όλες: «από όλες τις αισθήσεις να εμπιστεύεσαι μόνο την όραση» έγραψε. Και οι δύο φιλόσοφοι συνέδεσαν στενά την όραση και τη λογική.
Σήμερα περισσότερο παρά άλλοτε κατακλυζόμαστε από εικόνες, βιώνουμε τον οπτικό πολιτισμό, με τον καταιγιστικό βομβαρδισμό των εικόνων, με την ταχύτατη εξέλιξη της ηλεκτρονικής τεχνολογίας και την υπέρ-χρήση της από τους νέους ανθρώπους και περισσότερο μάλιστα από αυτούς της μικρής ηλικίας. Οι νέοι επομένως πρέπει να εκπαιδευτούν στη σημασία και τη νοηματοδότηση της εικόνας ως εργαλείο έκφρασης και επικοινωνίας, που ούτως ή άλλως πάντα ήταν, να ασκηθούν στην αποκωδικοποίηση της, στα μηνύματα τα φανερά ή τα καλυμμένα που εκπέμπει, ώστε να μην μείνουν εκτεθειμένοι στις διαβρωτικές επιρροές της, χωρίς το εφόδιο της κριτικής επεξεργασίας και της επωφελούς χρήσης της.
Το ρόλο αυτής της εκπαιδευτικής διαδικασίας καλύπτει κατά κύριο λόγο η διδασκαλία της τέχνης με τη μυητική δυνατότητα που έχει, εκπαιδεύοντας την όραση και την αντίληψη τόσο μέσα από τους παλαιούς κώδικες με ιστορικές αναφορές και βιωματικές εμπειρίες, όσο και στα σύγχρονα ηλεκτρονικά μέσα. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με τη μεσολάβηση των εξειδικευμένων δασκάλων τέχνης, των μόνων κατάλληλων να χειριστούν έννοιες, νοήματα, δράσεις και πράξεις που θα αναπτύσσουν δεξιότητες, δημιουργική ικανότητα και κριτική σκέψη, απαραίτητο εξοπλισμό των νέων ανθρώπων.
Η εκπαίδευση εκκολάπτει τις κοινωνίες του μέλλοντος. Όσο πιο μεγάλο βάρος δίνει στην ολοκληρωμένη προσωπικότητα των μελών των μαθητικών κοινοτήτων τόσο τα κοινωνικά αποτελέσματα που επιτυγχάνονται είναι θετικότερα στη στελέχωση μια υγιούς κοινωνίας που δημιουργεί συνθήκες ευημερίας των πολιτών της. Τα θετικά δε αποτελέσματα τέτοιων προσπαθειών ευοδώνονται μόνο με την ουσιαστική συμβολή των σωστά εκπαιδευμένων -εξειδικευμένων δασκάλων που επιβάλλεται να στελεχώνουν το εξαιρετικά ευαίσθητο χώρο της παιδείας.
http://ift.tt/2x4Qx2y
http://ift.tt/2vEFmtZ
from The Secret Real Truth http://ift.tt/2xMSAWm
via IFTTT
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου